Unha máscara hixiénica común, abandonada nunha contorna natural, pode tardar en degradarse entre 300 e 400 anos. E, mentres desparece, pode afectar de múltiples formas á flora e fauna da contorna, á auga e aos chans que conforman ese espazo; ou mesmo acabar no mar, uníndose aos máis de oito millóns de toneladas de residuos plásticos que se verten anualmente aos océanos.
O uso de máscaras é indispensable para poder facer fronte á crise sanitaria provocada polo COVID-19, tamén mentres se goza dos espazos de alto valor natural que cobren, aproximadamente, o 30% do territorio. Con todo, o uso destes protectores non pode agravar un problema que afecta as contornas naturais a escala global: o abandono indiscriminado de residuos, no seu maior parte de orixe plástica, un fenómeno coñecido, na súa acepción inglesa, como littering e que o Goberno de España xa inclúe como un dos indicadores para avaliar a calidade ambiental do país.
Para promover, por unha banda, o uso de máscaras nas saídas ao campo, ao bosque ou á praia; e, por outro, para alertar sobre o impacto do seu abandono ou esquecemento en contornas naturais, os Ministerios para a Transición Ecolóxica e o Reto Demográfico e de Consumo unen forzas na campaña de concienciación cidadá “Recordos inesquecibles. A máscara é para ti, non para a natureza”. A campaña conta coa colaboración da Federación Española de Municipios e Provincias (FEMP).
“O abandono de lixos é un problema ambiental de primeira orde sobre o que a cidadanía está amplamente concienciada. De feito, grazas ás súas demandas, a Unión Europea, co apoio de España, aprobou en tempo récord unha normativa que limita os plásticos dun só uso e que España incorporou ao anteproxecto de Lei de Residuos, actualmente en tramitación”, sinalou Ribeira.
“Por desgraza, España non é allea á contaminación que provoca o abandono de residuos plásticos e metálicos, papeis e cartóns ou cabichas en espazos naturais e, para atallala, debemos actuar na orixe, apelando á nosa responsabilidade individual e modificando os nosos hábitos de consumo. Nun momento no que todos debemos actuar con responsabilidade, protexéndonos e protexendo aos nosos concidadáns co uso de máscaras, é importante ampliar esa protección ás contornas naturais, que nos provén servizos básicos como o aire limpo, auga e alimento, evitando abandonar máscaras ou calquera outro residuo”, engadiu.
CONSUMO RESPONSABLE
Pola súa banda, o ministro de Consumo, Alberto Garzón, fixo un chamamento á “responsabilidade individual dos cidadáns, clave nas tres fases da máscara: compra, uso e desfeito”. Na primeira delas apelou ao “consumo responsable” –una das bandeiras do seu ministerio– e lembrou que, fronte ás máscaras hixiénicas e cirúrxicas dun só uso, o Goberno recomenda adquirir cando sexa posible as reutilizables -de especificación UNE 0065-, que permiten reducir a cantidade de residuos xerados.
Garzón insistiu tamén que ese “consumo responsable” debe ir ligado a un correcto uso para evitar a propagación do COVID-19. “Todos e todas temos que ser conscientes da importancia da máscara e promovela na nosa contorna porque a saúde de toda a poboación está en xogo”.
O titular de Consumo agregou que a campaña “Recordos inesquecibles. A máscara é para ti, non para a natureza” nace durante o período estival pero terá percorrido durante todo o ano. “A sociedade foi tomando conciencia nas últimas décadas da importancia tanto da reciclaxe como de non abandonar envases en contornas naturais e urbanas fóra dos seus contedores. Novos residuos como os millóns de máscaras, luvas ou envases de xel xerados debido á pandemia non poden ser unha excepción: O consumo responsable vai desde a compra ata o desfeito dos produtos ou envases”.
AS MÁSCARAS: AO CONTEDOR GRIS
Con carácter xeral, os residuos asociados á protección fronte ao COVID-19 e, especialmente, as máscaras luvas e outros equipos de protección persoal, deberán depositarse na fracción resto domiciliaria –o contedor gris de residuos non separables- e en ningún caso poderán ser abandonados na vía pública ou nunha contorna natural.
Doutra banda, e ao obxecto de recudir o consumo de produtos dun só uso, foméntase o uso de máscaras hixiénicas reutilizables (Especificación UNE 0065) para o seu uso por parte da poboación; e recoméndase a utilización de luvas dun só uso unicamente en circunstancias concretas, sendo en xeral preferible non empregalos e ser rigorosos coas medidas de hixiene, como lavarse frecuentemente as mans e evitar tocarse a cara.
LIXOS MARIÑOS, INDICADOR DO ‘ LITTERING’
Anualmente, o MITECO realiza campañas de caracterización dos lixos en praias do territorio nacional que, posteriormente, incorpora ao perfil ambiental de España, que se publica anualmente. A serie temporal (2013-2018, último dato consolidado) reflicte unha crecente presenza de residuos abandonados nestas contornas e evidencia a predominancia de lixos plásticos, ao redor dun 71% do total, seguido de papel e cartón, ao redor dun 11%. Os residuos hixiénico- sanitarios, onde se englobarían as máscaras e luvas desechables, supoñen ao redor dun 6,5% do total.
En función do material que se usou na súa fabricación –a maioría inclúen polipropileno non tecido, un tipo de plástico–, as máscaras poderían chegar a englobarse dentro do amplo grupo de residuos plásticos abandonados en contornas naturais. Similar situación ocorre coas luvas desechables, habitualmente confeccionados con vinilo, vitrilo, polietileno ou látex; e cos envases nos que se comercializan tanto máscaras como luvas ou o xel hidroalcóholico, onde a presenza do plástico é habitual.
A fragmentación de todos estes residuos pode constituír, ademais, unha fonte de acumulación de microplásticos no medio, cuestión que agrava aínda máis os efectos asociados ao abandono de lixos dado que, entre outras cuestións, introduce os residuos plásticos na cadea trófica, especialmente da fauna mariña. O MITECO vén realizando desde hai varios anos campañas de prospección en praias para poder establecer tendencias sobre a presenza destas partículas plásticas. Ademais, incorporou ao anteproxecto de Lei de Residuos a prohibición de produtos cosméticos e deterxentes que conteñan microplásticos engadidos intencionadamente.
O Goberno, a través dos Ministerios de Consumo e Transición Ecolóxica e Reto Demográfico, recomenda a fabricación e uso de máscaras hixiénicas reutilizables –de especificación UNE 0065-, o que permitirá reducir o consumo de opcións desechables. De igual modo, e sempre que sexa posible, avoga pola higienización de mans con auga e xabón.
